Παγκόσμια πρεμιέρα: Opéra Comique, Paris, 1875.
Georges Bizet
Λιμπρέττο: Henri Meilhac, Ludovic Halevy
Πράξη I
Ισπανία. Στη Σεβίλλη, κοντά σ’ ένα καπνεργοστάσιο, οι στρατιώτες σχολιάζουν τους ντόπιους. Ανάμεσά τους, είναι και η Μικαέλα, μια χωριατοπούλα που ζητάει να δει τον δεκανέα Δον Χοσέ. Ο Μοράλες, ένας άλλος δεκανέας τής λέει ότι θα έρθει αργότερα, στην αλλαγή της φρουράς. Όταν ο λοχαγός Θουνίγα έρχεται με τον αντικαταστάτη του, ο Χοσέ μαθαίνει ότι τον αναζητούσε η Μικαέλα. Χτυπάει η καμπάνα του καπνεργοστάσιου και οι άντρες της Σεβίλλης μαζεύονται να χαζέψουν τις εργάτριες -κυρίως την αδυναμία τους, την τσιγγάνα Κάρμεν. Εκείνη λέει στους θαυμαστές της ότι ο έρωτας είναι ελεύθερος και δεν υπακούει σε κανόνες. Μόνον ο Δον Χοσέ δεν της δίνει καμία σημασία. Η Κάρμεν τού πετάει ένα λουλούδι και οι κοπέλες επιστρέφουν στη δουλειά τους. Ο Χοσέ κρύβει το λουλούδι μόλις βλέπει τη Μικαέλα. Του φέρνει ένα γράμμα από τη μητέρα του που μένει στο χωριό. Ενώ αρχίζει να διαβάζει το γράμμα, η Μικαέλα φεύγει. Ο Χοσέ είναι έτοιμος να πετάξει το λουλούδι, όταν ξεσπάει ένας καβγάς στο εργοστάσιο ανάμεσα στην Κάρμεν και μια άλλη κοπέλα. Ο Θουνίγα στέλνει τον Χοσέ να μαζέψει την τσιγγάνα. Η Κάρμεν αρνείται ν’ απαντήσει στις ερωτήσεις του Θουνίγα και ο Χοσέ παίρνει την εντολή να την οδηγήσει στη φυλακή. Όταν μένει μόνη μαζί του, δελεάζει τον Χοσέ με την υπόσχεση ενός ραντεβού εκείνη τη νύχτα στην ταβέρνα του Λίλας Πάστια. Εκείνος, μαγεμένος, την αφήνει να δραπετεύσει. Ενώ φεύγουν για τη φυλακή, η Κάρμεν δραπετεύει. Ο Δον Χοσέ συλλαμβάνεται.
Πράξη II
Η Κάρμεν και οι φίλες της Φρασκίτα και Μερσέδες, διασκεδάζουν τους θαμώνες της ταβέρνας. Ο Θουνίγα λέει στην Κάρμεν ότι ο Χοσέ απελευθερώθηκε. Μπαίνει ο ταυρομάχος Εσκαμίγιο και φλερτάρει με την Κάρμεν, η οποία του λέει ότι αγαπάει κάποιον άλλον. Όταν φεύγουν οι πελάτες και ο Εσκαμίγιο, οι λαθρέμποροι Ντανκαόρε και Ρεμενδάδο εξηγούν το τελευταίο τους σχέδιο. Οι φίλες της Κάρμεν, Φρασκίτα και Μερσέδες, είναι πρόθυμες να βοηθήσουν, αλλά η Κάρμεν αρνείται επειδή είναι ερωτευμένη. Έρχεται ο Χοσέ και οι λαθρέμποροι αποχωρούν. Όταν μένει μόνη μαζί του, η Κάρμεν τον κάνει να ζηλέψει λέγοντάς του ότι χόρεψε για τον Θουνίγα. Χορεύει γι αυτόν μα ακούγεται η σάλπιγγα που τους καλεί στον στρατώνα. Η Κάρμεν τον κοροϊδεύει. Εκείνος της δείχνει το λουλούδι που του πέταξε και ομολογεί ότι το άρωμά του έδινε ελπίδα τον καιρό που ήταν στη φυλακή. Εκείνη παραμένει ατάραχη: αν πράγματι την αγαπούσε, θα παρατούσε τον στρατό και θα πήγαινε μαζί της να ζήσουν ελεύθεροι στα βουνά. Ο Χοσέ αρνείται και η Κάρμεν τον διώχνει. Μπαίνει ο Θουνίγα και, σ’ ένα ξέσπασμα ζήλιας, ο Χοσέ μονομαχεί μαζί του. Οι λαθρέμποροι επιστρέφουν και αφοπλίζουν τον Θουνίγα. Ο Χοσέ δεν έχει άλλη διέξοδο από το να πάει μαζί τους.
Πράξη III
Η Κάρμεν και ο Χοσέ τσακώνονται στο ορεινό κρησφύγετο των λαθρεμπόρων. Εκείνη ομολογεί ότι ο έρωτάς της ξεθωριάζει και τον συμβουλεύει να πάει να ζήσει με τη μητέρα του.
Όταν η Φρασκίτα και η Μερσέδες ρίχνουν τα χαρτιά για να δουν τη μοίρα τους, προβλέπουν πλούτη και έρωτα γι’ αυτές, μα τα χαρτιά της Κάρμεν δείχνουν θάνατο γι’ αυτήν και τον Χοσέ. Εμφανίζεται η Μικαέλα, φοβισμένη από τα βουνά και από την προοπτική να συναντήσει τη γυναίκα που έκανε τον Χοσέ εγκληματία. Κρύβεται, όταν αντηχεί ένας πυροβολισμός. Ο Χοσέ έριξε σε έναν εισβολέα που αποδεικνύεται ότι είναι ο Εσκαμίγιο. Λέει στον Χοσέ ότι έχει έρθει να συναντήσει την Κάρμεν, και οι δύο άντρες μονομαχούν. Οι λαθρέμποροι τούς χωρίζουν και ο Εσκαμίγιο προσκαλεί τους πάντες –και κυρίως την Κάρμεν –στην επόμενη ταυρομαχία του. Μόλις φεύγει, προβάλλει η Μικαέλα και εκλιπαρεί τον Χοσέ να επιστρέψει σπίτι του. Εκείνος, μαθαίνοντας ότι η μητέρα του είναι ετοιμοθάνατη, συμφωνεί, αλλά προτού να φύγει, προειδοποιεί την Κάρμεν ότι θα ξανασυναντηθούν.
Πράξη IV
Πίσω στη Σεβίλλη, ο κόσμος επευφημεί τους ταυρομάχους που μπαίνουν στην αρένα. Η Κάρμεν καταφθάνει στο μπράτσο του Εσκαμίγιο και η Φρασκίτα με τη Μερσέδες την προειδοποιούν ότι ο Χοσέ βρίσκεται κάπου κοντά. Εκείνη άφοβη, τον περιμένει στην είσοδο καθώς τα πλήθη μπαίνουν στην αρένα. Εμφανίζεται ο Χοσέ και την παρακαλάει να ξεχάσει το παρελθόν και ν’ αρχίσει μια καινούργια ζωή μαζί του. Εκείνη τού λέει ήρεμα ότι ο έρωτάς τους τελείωσε: έχει γεννηθεί ελεύθερη και θα πεθάνει ελεύθερη. Ακούγονται οι επευφημίες του πλήθους για τον Εσκαμίγιο. Ο Χοσέ προσπαθεί να ξανακερδίσει την Κάρμεν, εκείνη όμως βγάζει το δαχτυλίδι που της χάρισε και το πετάει στα πόδια του. Ο Χοσέ την σκοτώνει με μαχαιριές.
